Thông tin chung
PHẬT THỦ là Cây thuốc tên la tin là Citrus medica thuộc họ Cam Rutaceae bộ Cam Rutales
- Tên Việt Nam: PHẬT THỦ
- Tên Latin: Citrus medica
- Họ: Cam Rutaceae
- Bộ: Cam Rutales
- Lớp (nhóm): Cây thuốc
Hình ảnh
Phân bố
Từ móng cái, Lạng Sơn cho đến Thánh Hóa, Nghệ An và loài này còn được trồng ở Đà Lạt.
Đặc điểm
Cây nhỡ hay cây gỗ nhỏ, cao 2,5m đến 5m, phân cành ít, có cành không đều, rẽ đôi; gai ngắn; nhánh non nhuốm màu tim tím. Lá không rụng, xoan thuôn, có răng cưa ở mép, không có khớp trên cuống. Hoa thơm, to, màu trắng ở trong, màu tím đỏ nhiều hay ít ở ngoài, với 30 – 40 nhị; tập hợp ở nách các lá phía trên thành chuỳ ở ngọn. Quả rất to 12 – 20 x 8 – 12cm, xoan thuôn, màu vàng chanh khi chín, thường rất sần sùi; da rất dày, mùi dịu và thơm, vỏ trong trắng dịu, nạc, tạo thành phần chính của quả; nạc không nhiều, màu trăng trắng hơi chua.
Đặc tính
Cây được trồng ở hầu khắp các tỉnh phí bắc Việt Nam. Cây có nguồn gốc từ các nước Nhật Bản, Trung Quốc, được gây trồng làm cảnh, lấy quả bày dịp tết.
Công dụng
Cây có hoa vào tháng 8 – 10, và cho quả vào dịp Tết Nguyên Đán. Cây trồng bằng hạt hay chiết cành. Cành chiết chóng cho quả và được trồng ở chậu bày trong nhà. Quả rất lâu héo và dáng đặc sắc. Cây được trồng làm cảnh nhiều ở vườn, nơi đình chùa, khi có quả, cắt bày ở mâm ngũ quả. Từ vỏ quả, người ta chiết được tinh dầu; tinh dầu này giàu linonen, còn có dipenten, một chất phát quang có thể là citrapten, citral, một aldehyd. Nạc của quả chứa hesperidosid như ở chanh. Từ hoa, có tinh dầu như tinh dầu Cam Neroli. Cây có vị cay, đắng, chua, tính ấm; có tác dụng lý khí chỉ thống, hoá đàm, thư uất, lợi cách. Ở Ấn Độ, người ta cho là quả chín có tác dụng kích thích, bổ, dịch quả làm lạnh và se. Hoa và chồi lợi tiêu hóa và làm se. Rễ sát trùng, nhuận tràng. Người dân dùng vỏ quả làm mứt kẹo, đem giầm trong đường để làm mứt. Từ vỏ quả, sẽ ép ra một chất thơm mà mùi thơm đặc biệt rất được ưa chuộng. Người ta cũng đã biết sử dụng quả Phật thủ làm thuốc từ thời Thượng cổ. Cũng như dịch Chanh, dịch của Phật thủ là một chất chống hoại huyết có hiệu quả và một thứ thuốc trị giun rất tốt; còn dùng chống nôn. Hạt cũng trừ giun, giun sán nói chung và hạ nhiệt.