Thông tin chung
TUẾ XẺ ĐÔI là Cây thuốc tên la tin là Cycas bifida thuộc họ Tuế Cycadaceae bộ Tuế Cycadales
- Tên Việt Nam: TUẾ XẺ ĐÔI
- Tên Latin: Cycas bifida
- Họ: Tuế Cycadaceae
- Bộ: Tuế Cycadales
- Lớp (nhóm): Cây thuốc
Hình ảnh
Phân bố
Trong nước: Lần đầu tiên phát hiện ở Tuyên Quang (Yên Sơn, Sơn Dương), Cao Bằng (Thạch An: Đức Xuân, Thất Khê), Lạng Sơn (Bình Gia, Tràng Định, Chi Lăng: Kéo Quang). Thế giới: Trung Quốc (Quảng Tây: Long Châu).
Đặc điểm
Thân hoá gỗ thường nằm trong đất, dài 30 – 40cm, đường kính 10 – 30cm, vỏ sần xùi, mang từ 2 tới nhiều, lá đính thành một vài vòng ở đỉnh. Lá vảy (cataphylls) hình mác rộng, dài 11 – 14cm, rộng 5 – 6cm tại gốc, phủ lông mềm dày, màu nâu. Lá dài 2 – 5 m, rộng 80 – 90cm, có 54 – 88 lá chét giả (pinnae) màu xanh thẫm bóng, dai, hình dải, đầu thuôn nhọn dần; lá chét ở phần giữa trục lá (rachis) dài 30 – 60cm, rộng 1,8 – 2,5cm, cách nhau 6 – 9,5cm, phân đôi từ 1 tới 3 lần, cuống nhỏ dài 5 – 35 mm, gân nổi rõ ở mặt trên, mép thẳng hay gợn sóng, men xuống dưới 10 – 15 mm. Nón đực dựng đứng, hình suốt chỉ hay trụ, dài 35 – 55cm, đường kính 6 – 8cm, lông nhung màu vàng tươi, cuống dài 2,5cm. Vẩy nhị dài 20 – 25mm, rộng 12 – 15 mm, phủ đầy lông nhung, mũi nhọn ở đỉnh thẳng đứng nhô cao 1 mm với 1 – 3 gai nhỏ ở mỗi cạnh. Nón cái cao 20 – 25cm, đường kính 30 – 40cm; vảy noãn dài 19 – 23cm, phủ lông nhung màu nâu đỏ, mỗi vảy mang 6 – 8 noãn; phiến vẩy hình trứng, dài 8 – 12cm, rộng 2,5 – 5cm, mép phiến vảy xẻ sâu đều đặn thành 25 – 30 thuỳ nhọn bên, dài 2 – 5cm, rộng 1 – 2mm, thuỳ nhọn ở đỉnh lớn hơn, dài 3 – 6,5cm, rộng 3 – 8mm ở gốc. Hạt hình trứng, khi chín từ màu vàng tới nâu vàng, dài 2,5cm, rộng 2cm.
Đặc tính
Nón xuất hiện tháng 4 – 5, khả năng tạo hạt tốt, hạt chín khoảng tháng 10 – 11. Tái sinh từ hạt bình thường. Trung sinh và ưa bóng, chịu sáng mọc rải rác dưới tán rừng nguyên sinh rậm thường xanh nhiệt đới mưa mùa cây lá rộng, ở đất thấp nhưng có thể mọc cả ở nơi có nhiều ánh sáng và chịu lửa rừng, trong rừng và trảng cây bụi rậm thường xanh thứ sinh phục hồi sau nương rẫy, phát triển chủ yếu trên đất sét nặng thoát nước, là sản phẩm phong hoá của đá phiến sét, rất ít khi ở đá vôi, ở độ cao 100 – 400 m.
Công dụng
Nguồn gen quí. Dáng cây đẹp, trồng làm cảnh.
Tài liệu tham khảo
Sách đỏ Việt Nam – trang 224.